Solidarność to związek zawodowy i ruch społeczny, który powstał w Polsce w sierpniu 1980 roku. Jego powstanie było wynikiem wielu czynników, w tym niezadowolenia społecznego z sytuacji politycznej i gospodarczej w kraju rządzonym od 35 lat przez zależną od Moskwy partię komunistyczną. Wykreował wiele wybitnych postaci i … jeszcze więcej konfliktów personalnych i legend, które krążą w społeczeństwie do dzisiaj. Niemniej jednak, rola „Solidarności” w demontażu systemu realnego socjalizmu była i pozostanie niebagatelną.
W latach 70-tych w Polsce miało miejsce pogorszenie sytuacji gospodarczej, inflacja, braki artykułów pierwszej potrzeby i rosnące zadłużenie zagraniczne państwa. Dodatkowo, władze komunistyczne prowadziły represje wobec opozycji, a także nie respektowały dążeń szerokich kręgów społecznych do wolnych wyborów i związków zawodowych. Wiele osób zaczęło zwracać uwagę na potrzebę zmiany sytuacji w kraju.
W przededniu powstania Solidarności – Wolne Związki Zawodowe
Na kanwie tej sytuacji zaczęły rodzić się ruchy opozycyjne takie jak Komitet Obrony Demokracji (KOR) oraz Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Jednak kluczowe znaczenie dla powstania ruchu społecznego Solidarności miała inna organizacja. To Wolne Związki Zawodowe (WZZ) były jednym z pierwszych niezależnych związków zawodowych w Polsce. Powstały w 1978 roku w Warszawie z inicjatywy działaczy opozycyjnych, którzy nie zgadzali się z rządzącym reżimem komunistycznym.
Głównym celem WZZ było reprezentowanie pracowników w negocjacjach z pracodawcami, a także walka o prawa pracownicze i wolność związkową. Związek działał głównie wśród inteligencji i robotników, a jego członkowie często byli prześladowani przez władze komunistyczne.
Wolne Związki Zawodowe odgrywały ważną rolę w przygotowaniach do powstania Solidarności. W sierpniu 1980 roku przedstawiciele WZZ z Warszawy byli obecni na spotkaniu przedstawicieli różnych ośrodków robotniczych i intelektualnych w Gdańsku, które poprzedziło strajk w Stoczni Gdańskiej i powstanie Solidarności.
Robotnicy domagali się poprawy warunków pracy i życia oraz wolności związkowej. W wielu miejscach Polski, które podjęły strajk solidarnie z Gdańskiem – jak np. w Jastrzębiu – wśród postulatów strajkujących były także kwestie związane ze swobodą wyznawania wiary. Postulaty protestujących robotników szybko znalazły poparcie wśród innych grup społecznych, a przewodzący strajkowi Lech Wałęsa został liderem nowo powstałego związku zawodowego Solidarność.
Jednak Lech Wałęsa musiał przebyć długą drogę nim stał się prawdziwym, niepodważalnym liderem Solidarności. Wcześniej bowiem zdarzyło mu się choćby ogłosić zakończenie strajku po spełnieniu przez władze tylko części postulatów. Nie pozwoliła mu na to część strajkujących liderów, pośród których wyjątkową charyzmą odznaczała się pewna drobna z postury kobieta.
Anna Walentynowicz – bez niej nie ma historii Solidarności
Anna Walentynowicz była polską robotnicą, działaczką związkową i symbolową postacią ruchu Solidarności. Urodziła się w 1929 roku w Równem na Ukrainie, a w Polsce zamieszkała w Gdańsku. Przez większość swojego życia pracowała w Stoczni Gdańskiej.
Walentynowicz działała w związkach zawodowych od 1950 roku i w latach 70-tych była jedną z liderów niezależnych związków zawodowych w Stoczni Gdańskiej. Była znana z krytyki władz partyjnych i dążenia do poprawy warunków pracy w fabryce.
W 1980 roku, Walentynowicz została zwolniona z pracy w stoczni za działalność związkową. Jej zwolnienie stało się jednym z wydarzeń, które skłoniło robotników do rozpoczęcia strajku w Stoczni Gdańskiej, który zainicjował ruch Solidarności. Walentynowicz stała się jednym z przywódców ruchu i była jednym z delegatów na kongres założycielski Solidarności w sierpniu 1980 roku.
Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce w 1981 roku, Walentynowicz była internowana przez władze komunistyczne. Po wyjściu na wolność kontynuowała działalność opozycyjną, a po upadku komunizmu w Polsce działała jako polityk i publicystka.
Solidarność – krótki sukces, długa droga do władzy
Tak więc Solidarność wygrała, wypracowując w końcówce sierpnia 1980 roku porozumienia wypełniające całość postulatów strajkowych i uzyskując podmiotowość względem władz PZPR. W ciągu kilku miesięcy liczba członków związku wzrosła do miliona, a Solidarność stała się jednym z największych związków zawodowych na świecie. W szczycie organizacyjnym związku, za który umownie można uznać drugi i trzeci kwartał 1981 roku, liczyła ok. 10 mln członków, a wśród nich wielu byłych partyjnych funkcjonariuszy PZPR i całe rodziny robotników i chłopów (którzy notabene uzyskali podmiotowość jako NSZZ Solidarność Rolników Indywidualnych).
W grudniu 1981 roku rząd komunistyczny podjął próbę stłumienia ruchu Solidarności, wprowadzając stan wojenny, który trwał do 1983 roku. Związek został zdelegalizowany a jego liderzy internowani. Jego odrodzenie miało nastąpić dopiero osiem lat później – w przededniu obrad Okrągłego Stołu i transformacji ustrojowej.
